Odpieluchowanie zgodnie z pedagogiką Montessori

Czym jest pedagogika Montessori?

O pedagogice Marii Montessori można rozprawiać długimi godzinami. Dotyczy ona każdego aspektu relacji z dzieckiem – począwszy od pierwszych dni życia, poprzez zabawę, edukację, nawiązywanie kontaktu z naturą, rozpoznawania emocji na religii skończywszy. Pedagogika Marii Montessori umieszcza dziecko w centralnym miejscu: jego sposób postrzegania świata i zdobywania doświadczeń jest najważniejszą optyką. Zabawa i nauka w metodzie Montessori płynnie się przenikają – zadaniem opiekuna jest podążanie za dzieckiem i tym, co je interesuje, a następnie podsuwanie rozwiązań wspomagających jego rozwój. Radość z wykonywania interesujących dla siebie czynności daje dziecku satysfakcję, która jest dla niego olbrzymią gratyfikacją, a w konsekwencji prowadzi do sukcesu, jakim jest nauka (chwytania przedmiotów, chodzenia, czytania, ale też nazywania swoich emocji czy załatwiania się do nocnika).

Sprawdź: Jak zachęcić dziecko do sprzątania po sobie?

Postulatem Marii Montessori było wychowanie naturalne, czyli takie, które przede wszystkim uwzględnia naturalne predyspozycje dziecka, jego naturalne reakcje oraz indywidualną gotowość do osiągnięcia następnego etapu.

Metoda Montessori a odpieluchowanie

Jak rozumieć powyższe założenia w kontekście odpieluchowania? Po pierwsze, początek nauki korzystania z toalety powinien mieć miejsce nie wcześniej, niż w momencie, kiedy dziecko wykaże ku temu gotowość. Zatem zgodnie z tą metodyką, nie ma w niej miejsca na tzw. “wysadzanie” dziecka na nocnik i usilne namawianie go do załatwienia potrzeby. Jak już wspomniano, w pedagogice Montessori kładzie się duży nacisk na indywidualne predyspozycje dziecka i szacunek dla jego podmiotowości. Dlatego też nie “trenuje się” dzieci do czystości, a raczej się je wspiera w osiąganiu umiejętności dbania o swoje potrzeby fizjologiczne.

Sprawdź: Czy dziecku “trzeba dać” się sparzyć?

W praktyce może oznaczać to, że dziecko zdecyduje się na porzucenie pieluchy w okolicy drugich urodzin, ale może również znacznie później. Pośród wielu rodziców budzi to sprzeciw i zależy im na odpieluchowaniu dzieci wcześniej, co często związane jest z presją otoczenia. Warto jednak pamiętać, że chociaż nie istnieje jedno stanowisko najważniejszych instytucji zajmujących się zdrowiem dzieci, wszystkie są zgodne, że odpieluchowanie nie powinno następować przed 18. miesiącem życia. Amerykańska Akademia Pediatryczna zaleca podjęcie tematu nie wcześniej niż ok. 2 roku życia, a Kanadyjskie Towarzystwo Pediatryczne w ogóle nie podaje terminu, natomiast nakazuje skupić się na występowaniu wszystkich oznak gotowości fizjologicznej. Te z kolei bardzo rzadko występują wcześniej, niż w okolicy 20 miesięcy.

Czym grozi zbyt wczesne odpieluchowanie?

Zdaniem wielu fizjoterapeutów uroginekologicznych, sporo problemów z nadmiernie zaciśniętymi lub słabymi mięśniami dna miednicy wynika z nieprawidłowych nawyków dotyczących wypróżniania. Ich genezą miałoby być bardzo wczesne odpieluchowanie, które jeszcze kilka dekad temu było standardową metodą wychowawczą. Nieprawidłowe nawyki (nadmierne parcie w trakcie oddawania stolca czy moczu) dotyczą jednak nie tylko kobiet, ale również mężczyzn. Wymienione czynności fizjologiczne powinny być związane z rozluźnieniem, tymczasem przedwczesne “wysadzanie” dzieci na nocnik oraz stawianie przed nimi wymagań zachowania czystości może powodować trwałe konsekwencje fizyczne i psychiczne, które sprzyjają napięciu. Inne wymieniane skutki uboczne zbyt wczesnego odpieluchowania to popuszczanie moczu, nadmierne jego przetrzymywanie i problemy z pełnym opróżnieniem pęcherza, a nawet w skrajnych przypadkach hemoroidy (związane z wysiłkowym parciem przy oddawaniu stolca).

Dowiedz się: Czy i jak reagować, gdy synek bawi się siusiakiem?

Nie oznacza to oczywiście, że każde dziecko odpieluchowane przed 18 miesiącem życia będzie z tego powodu miało kłopoty zdrowotne. Warto jednak zdawać sobie sprawę z ewentualnych konsekwencji i zapewnić dziecku możliwie największy komfort, który pomoże mu w wykształceniu prawidłowych nawyków. A zdaniem ekspertów jest to możliwe, gdy dziecko wykazuje oznaki gotowości do odpieluchowania.

Co to są oznaki gotowości do odpieluchowania?

• świadomość – sygnalizowanie przez malucha (werbalnie lub niewerbalnie) potrzeby wypróżnienia się. Dziecko może wiercić się, szukać ustronnego miejsca, zaciskać nogi, dotykać krocza, być niecierpliwe i rozkojarzone lub wprost komunikować “chcę siusiu/kupkę”
• sygnalizowanie dyskomfortu – informowanie opiekuna o potrzebie zmiany pieluchy
• samodzielne siedzenie i chodzenie – oprócz tych dwóch czynności, niektórzy specjaliści wymieniają również umiejętność podciągania i ściągania spodni/majtek, ale jeśli występują pozostałe oznaki gotowości nie jest to konieczne
• większa pojemność pęcherza – wydłużanie się czasu między poszczególnymi mikcjami (np. sucha pieluszka po drzemce).
• zainteresowanie tematem wypróżniania – dziecko zna słowa związane z wypróżnianiem (siku, kupa, nocnik), interesuje się tym, co rodzice robią w toalecie, “próbne” siadanie na ubikacji czy nocniku (również w ubraniu).

Warto wiedzieć, że z punktu fizjologicznego, umiejętność kontrolowania pęcherza pojawia się najczęściej ok. 18 miesiąca życia. Dzieci starsze – 2-3 letnie mają tę umiejętność rozwiniętą w stopniu zbliżonym do dorosłych (z wyjątkiem czasu, kiedy śpią).

Jak odpieluchować dziecko zgodnie z metodą Montessori?

• wspieraj samodzielność dziecka – nocnik powinien być postawiony w miejscu dostępnym dla dziecka, ale jednocześnie ustronnym (w łazience lub rogu pokoju).
• wspólnie sprzątajcie – hasłem Montessori jest “pomóż mi to zrobić samemu”. Gdy zdarzy się “wypadek” zaangażuj dziecko w sprzątanie, pomóż mu wrzucić zanieczyszczone ubrania do kosza na bieliznę/pralki, umyć się i ubrać, zachęcając do samodzielnego wykonywania tych czynności.
• nie karaj, ale i nie nagradzaj – korzystanie z nocnika zdaniem pedagogów Montessori, powinno być czynnością naturalną, tak samo normalną jak każda inna. Dlatego nie powinno się kreować wokół niego nadmiernie emocjonalnej atmosfery – ani sprzyjającej napięciom, ani nadmiernie entuzjastycznej.
• stosuj proste komunikaty – jeśli dziecko sygnalizuje potrzebę fizjologiczną lub w Twojej ocenie jest to “czas” (bo np. zwyczajowo po godzinie od posiłku dziecko robi kupkę), powiedz “Teraz jest czas na nocnik”. Co ważne, nie powinno się dziecka zmuszać do tej czynności, ale też nie należy go pytać, czy ma na to ochotę. Jeśli dziecko będzie się sprzeciwiać – podejmij próbę po upływie 10-15 minut. Pamiętaj, aby nie robić wyrzutów dziecku (“mówiłam ci, że chcesz kupkę”, “widzisz, to był czas na siku!”), jeśli mimo to zdarzy mu się “wypadek”.
• nie przeszkadzaj – w pedagogice Montessori ważnym elementem jest podążanie za dzieckiem i szczególny szacunek dla jego koncentracji. Jeśli dziecko zajęte jest zabawą, nie przeszkadzaj mu proponując nocnik. Odczekaj, aż dziecko przerwie zabawę.

Czy odpieluchowanie Montessori jest dla każdego?

Istnieje wiele metod wychowawczych, z których każdy rodzic może dobierać te elementy, które odpowiadają jego przekonaniom i które najlepiej sprawdzają się w jego rodzinie. Pedagogika Montessori ma wielu zagorzałych zwolenników, ale bez wątpienia wszystkie jej założenia mogą być trudne do wprowadzenia w każdym domu. W przypadku odpieluchowania, nie każdy rodzic ma w sobie zgodę na długie “czekanie” na odpieluchowanie, a niekiedy istnieje realna potrzeba pozbycia się pieluszki (np. konieczność posyłania dziecka do placówki ze względu na pracę obojga rodziców). Dlatego wybierając metodę odpieluchowania warto wiedzieć, że istnieje wiele możliwości – zapoznanie się z nimi pomoże w wybraniu tej, która będzie zgodna z Waszymi potrzebami.