Zaburzenia mikroflory bakteryjnej wśród noworodków

Czym jest mikroflora bakteryjna?

Florą bakteryjną, mikroflorą, mikrobiomem lub mikrobiotą nazywamy wszystkie bakterie, które zasiedlają przewód pokarmowy, oddechowy, moczowo-płciowy i skórę. W samym układzie pokarmowym znajduje się ponad 1000 rodzajów bakterii, które wpływają na jego prawidłową pracę. Z chwilą narodzin mikrobiota zaczyna być zasiedlana przez drobnoustroje, a dopiero w okolicach 2-3 lat flora bakteryjna dziecka jest zbliżona do tej, jaką ma człowiek dorosły [1]. Warto jednak zauważyć, że noworodek nie rodzi się – jak do niedawna uważano – z jałowym przewodem pokarmowym. Jego kolonizacja rozpoczyna się bowiem już w czasie życia wewnątrzmacicznego, za co odpowiada przede wszystkim skład płynu owodniowego [2,3].

Czym jest dysbioza jelitowa?

Dysbioza jelitowa to jakościowo-ilościowe zaburzenia w składzie flory bakteryjnej człowieka. Wiele badań wskazuje na to, że może ona być podłożem licznych jednostek chorobowych, w tym autoimmunologicznych. Na zaburzenia flory jelitowej najbardziej narażone są wcześniaki oraz noworodki urodzone przez cesarskie cięcie, które nie mają kontaktu z bakteriami pochodzącymi z dróg rodnych matki. 

Co wpływa na florę jelitową noworodków?

Na mikroflorę jelit dziecka wpływa wiele czynników, przede wszystkim wiek ciążowy, rodzaj porodu i sposób karmienia. Za najbardziej prawidłowy uznawany jest skład mikroflory noworodka donoszonego, urodzonego naturalnie i karmionego piersią [4]. W takiej sytuacji mamy do czynienia ze zmniejszonym ryzykiem infekcji, prawidłowym dojrzewaniem układu odpornościowego i właściwym rozwojem bariery jelitowej [5,6]. U noworodków urodzonych o czasie i drogą naturalną dominują korzystne bakterie Lactobacillus, Bifidobacterium i Streptococcus.

Ryzyko dysbiozy jelit wzrasta u noworodków:

• przedwcześnie urodzonych – m.in. ze względu na niedojrzałość fizjologiczną i czynniki poporodowe, takie jak przedłużona hospitalizacja czy antybiotykoterapia (dominują drobnoustroje Enterobacteriaceae i Clostridium),
• urodzonych przez cesarskie cięcie – zabieg wiąże się z licznymi powikłaniami, a profil mikrobioty noworodków odpowiada przede wszystkim mikroflorze skóry matki (dominują drobnoustroje Staphylococcus, Corynebacterium, Clostridium, Propionibacterium),
• niekarmionych piersią – mleko matki zawiera naturalne probiotyki i prebiotyki, które stymulują wzrost bakterii kwasu mlekowego w jelicie noworodka [4,7,8].

Do czego mogą prowadzić zaburzenia flory bakteryjnej u dzieci?

Zaburzenia mikrobioty mają negatywny wpływ na pracę układu pokarmowego oraz funkcjonowanie bariery jelitowej. Dysbioza jelitowa może więc niestety prowadzić do rozwoju chorób metabolicznych, autoimmunologicznych i psychicznych [9].

Badania wskazują na relację dysbiozy jelitowej z cesarskim cięciem – ten sposób porodu może zwiększać ryzyko wystąpienia alergii, atopii, astmy oskrzelowej, otyłości i cukrzycy typu I w późniejszym okresie życia [10-12]. Dysbioza jelitowa może być również jednym z czynników biorących udział w patogenezie takich chorób, jak martwicze zapalenie jelit (NEC), celiakia, nieswoiste zapalenia jelit, zespół jelita drażliwego, depresja, nowotwory i inne [13-18]. Pojawia się również coraz więcej badań wykazujących powiązanie zaburzeń mikroflory jelitowej z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, co ma wynikać z oddziaływania mikrobioty na mózg poprzez oś jelitowo-mózgową [19,20]. 

Jak wesprzeć florę bakteryjną dziecka?

Zaburzenia mikrobiomu jelit mogą prowadzić do poważnych chorób, dlatego lepiej zapobiegać, niż leczyć. Jednym z bezpiecznych sposobów polecanych przez Komitet ds. Żywienia European Society for Paediatric Gastroenterology Hepatology and Nutrition (ESPGHAN) [21] są probiotyki dla dzieci. W składzie probiotyku znajdują się żywe mikroorganizmy, które kolonizują przewód pokarmowy i wykazują korzystny wpływ na skład flory bakteryjnej. 

Najczęściej rekomendowane są preparaty zawierające bakterie kwasu mlekowego Lactobacillus, które wchodzą w skład mikrobioty jelitowej człowieka, a także znajdują się w pochwie i mleku matki. Są one powszechnie stosowane między innymi w probiotykach mających na celu odtworzenie flory bakteryjnej w trakcie i po antybiotykoterapii. Bakterie z tego szczepu zawierają probiotyki dla dzieci Coloflor Baby, w których znajdują się liofilizowane żywe kultury bakterii Lactobacillus rhamnosus GG – dawka dzienna to aż 5 mld żywych kultur bakterii w zaledwie 5 kroplach. Preparat w formie wygodnych kropli jest przeznaczony dla noworodków (od 1. dnia życia), niemowląt i starszych dzieci.

Źródła:

1. Koenig I.E. i wsp. Succession of microbial consortia in the developing infant. Gut microbiome. Proc. Nati. Acad. Sci. 108.4578.2011 (suppl.).
2. Hitti J, Riley DE, Krohn M et al. Broad-spectrum bacterial rDNA polymerase chain reaction assay for detecting amniotic fluid infection among women in premature labor. Clin Infect Dis 1997;24(6):1228– 1232.
3. Okogbule-Wonodi AC, Gross GW, Sun CC et al. Necrotizing enteroc olitis is associated with ureaplasma colonization in preterm infants. Pediatr Res 2011;69(5):442– 447.
4. Bartnicka A., Gałęcka M., Mazela J. Wpływ czynników prenatalnych i postnatalnych na mikrobiotę jelitową noworodków. Standardy Medyczne/Pediatria 2016; 13: 165–172.
5. Hooper LV, Littman DR, Macpherson AJ. Interactions between the microbiota and the immune system. Science 2012;336:1268-1273.
6. Putignani L, Del Chierico F, Petrucca A i wsp. The human gut microbiota: a dynamic interplay with the host from birth to senescence settled during childhood. Pediatr Res 2014;76:2-10.
7. Biasucci G., Benenati B., Morelli L., Bessi E., Boehm G.: Cesarean delivery may affect the early biodiversity of intestinal bacteria. J. Nutr. 2008, 138, 9, 1796S. 
8. Biasucci G., Rubini M., Riboni S., Morelli L., Bessi E., Retetangos C.: Mode of delivery affects the bacterial community in the newborn gut. Early Human Dev. 2010, 86, suppl 1, S13.
9. Gałęcka, M., Bartnicka A., Basińska A. (2018). Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka — implikacje w praktyce lekarza rodzinnego. Forum Medycyny Rodzinnej. 12. 50-59. 
10. Bager P, Wohlfahrt J, Westergaard T. Caesarean delivery and risk of atopy and allergic disease: metaanalyses. Clin Exp Allergy. 2008; 38(4): 634–642, doi: 10.1111/j.1365-2222.2008.02939.x, indexed in Pubmed: 18266879.
11. Thavagnanam S, Fleming J, Bromley A, et al. A meta-analysis of the association between Caesarean section and childhood asthma. Clin Exp Allergy. 2008; 38(4): 629–633, doi: 10.1111/j.1365- -2222.2007.02780.x, indexed in Pubmed: 18352976.
12. Cardwell CR, Stene LC, Joner G, et al. Caesarean section is associated with an increased risk of childhood-onset type 1 diabetes mellitus: a meta-analysis of observational studies. Diabetologia. 2008; 51(5): 726–735, doi: 10.1007/s00125-008-0941-z, indexed in Pubmed: 18292986.
13. McMurtry VE, Gupta RW, Tran L i wsp. Bacterial diversity and Clostridia abundance decrease with increasing severity of necrotizing enterocolitis. Microbiome 2015;3:11.
14. Cenit MC, Olivares M, Codoñer-Franch P i wsp. Intestinal Microbiota and Celiac Disease: Cause, Consequence or Co-Evolution? Nutrients 2015;17:6900-6923.
15. Khor B, Gardet A, Xavier RJ. Genetics and pathogenesis of inflammatory bowel disease. Nature 2011;474:307-317.
16. Lee KN, Lee OY. Intestinal microbiota in pathophysiology and management of irritable bowel syndrome. World J Gastroenterol 2014;20:8886- 8897.
17. Bjorksten B, Naaber P, Sepp E i wsp. The intestinal microflora in allergic Estonian and Swedish 2 -year-old children. Clin Exp Allergy 1999;29:342- 446.
18. Rudzki L, Frank M, Szulc A i wsp. Od jelit do depresji – rola zaburzeń ciągłości bariery jelitowej i następcza aktywacja układu immunologicznego w zapalnej hipotezie depresji. Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2012;7:2.
19. Reddy BL, Saier MH. Autism and our intestinal microbiota. J Mol Microbiol Biotechnol 2015;25:51-55.
20. Macfabe D. Autism: metabolism, mitochondria, and the microbiome. Glob Adv Health Med 2013;2:52-66.
21. Braeger C. i wsp. Supplementation of infant formula with probiotics and/or prebiotics a systemic review and comment by the ESPGHAN Committee on Nutrition J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr. 52.238.2011.