Epoki literackie po kolei. Wszystko, co trzeba wiedzieć, w pigułce!
Epoka literacka to pewien okres w historii, w trakcie którego wskazać możemy dominujące prądy i motywy w twórczości pisarzy. Najczęściej te same nurty dostrzec można także w innych gałęziach sztuki. Periodyzacja epok to zazwyczaj kwestia dosyć umowna, nie da się dokładnie określić jednego momentu, kiedy pewne tendencje odchodzą w zapomnienie, a kolejne stają się dominujące. Przejście między jednym okresem a drugim ma raczej charakter procesu, często wieloletniego. Jakie są się epoki literackie po kolei? Kim byli najsławniejsi przedstawiciele epok literackich? Jak układają się ramy czasowe epok literackich?
Epoki literackie po kolei (periodyzacja epok literackich)
Epoki literackie w Polsce zawierają się w nieco innych ramach czasowych niż na zachodzie, ale ich ułożenie jest bardzo podobne, szczególnie w przypadku starszych okresów w literaturze. Epoki w literaturze po kolei prezentują się następująco:
- Antyk
- Średniowiecze
- Renesans (odrodzenie)
- Barok
- Oświecenie
- Romantyzm
- Pozytywizm
- Młoda Polska
- Dwudziestolecie Międzywojenne
- Literatura współczesna
Epoki literackie – ramy czasowe (tabela)
Nazwa epoki Ramy czasowe epok literackich Antyk IX wiek p.n.e – IV – VI wiek n.e. Średniowiecze w Europie od 476 do 1492 roku, w Polsce X-XV wiek: . W Polsce XVII wiek – połowa XVIII wieku; oświecenie: XVII wiek – ostatnie ćwierćwiecze XVIII. W Polsce od 1764 do 1822 roku; romantyzm: druga połowa XVIII wieku – połowa XIX wieku. W Polsce od 1822 do 1863 roku; pozytywizm: połowa XIX wieku – lata 90 XIX wieku. W Polsce od 1863-1890; Młoda Polska: ostatnie dekady XIX wieku (1891) do 1918 roku; Dwudziestolecie Międzywojenne: 1918 – 1939 rok; literatura współczesna: od 1939 roku. Renesans XV/XVI wiek do końca XVI wieku Barok Na świecie XVI/XVII wiek do końca XVII lub połowy XVIII wieku, w Polsce XVII wiek – połowa XVIII wieku Oświecenie XVII wiek – ostatnie ćwierćwiecze XVIII, w Polsce od 1764 do 1822 roku Romantyzm druga połowa XVIII wieku (rewolucja francuska 1789) – połowa XIX wieku (do Wiosny Ludów 1848), w Polsce od 1822 do 1863 roku Pozytywizm połowa XIX wieku – lata 90 XIX wieku, Polsce od 1863 do mniej więcej 1890 Młoda Polska ostatnie dekady XIX wieku (1891) do 1918 roku XX-lecie Międzywojenne 1918 – 1939 rok Literatura współczesna od 1939
Zobacz: Co to są głoski i jak je liczyć? Ile głosek ma wyraz
Ramy czasowe epok literackich. Wszystkie epoki literackie i ich daty
Epoki literackie zamykają się w konkretnych ramach czasowych. W przypadku starszych okresów kwestia ta jest dosyć sporna i dlatego daty epok literackich przed XIX wiekiem określa się w – mniej lub bardziej – ogólny sposób, ale istnieją okresy, które można bardzo łatwo zamknąć w dokładnych przedziałach czasowych. Poniżej prezentujemy epoki literackie w Polsce i Europie wraz z ramami czasowym.
Epoki literackie – ramy czasowe (szczegółowa periodyzacja epok literackich)
- Antyk: IX wiek p.n.e – IV – VI wiek n.e.
- Średniowiecze: w Europie od 476 do 1492 roku, w Polsce X-XV wiek.
- Renesans (odrodzenie): XV/XVI wiek do końca XVI wieku.
- Barok: XVI/XVII wiek do końca XVII lub połowy XVIII wieku. W Polsce XVII wiek – połowa XVIII wieku.
- Oświecenie: XVII wiek – ostatnie ćwierćwiecze XVIII. W Polsce od 1764 do 1822 roku.
- Romantyzm: druga połowa XVIII wieku – połowa XIX wieku. W Polsce od 1822 do 1863 roku.
- Pozytywizm: połowa XIX wieku – lata 90 XIX wieku. W Polsce od 1863-1890.
- Młoda Polska: ostatnie dekady XIX wieku (1891) do 1918 roku.
- Dwudziestolecie Międzywojenne: 1918 – 1939 rok.
- Literatura Współczesna: od 1939 roku.
Zobacz: Jakie są samogłoski? Ich rola i rodzaje. Jak nauczyć dziecko wymowy samogłosek?
Epoki literackie – charakterystyka
Każda epoka literacka posiada zupełnie różne cechy, często stojące w kontrze do poprzedniego nurtu. Oto skrócona charakterystyka epok literackich w Polsce:
- Antyk – epoka literacka, w czasie której w centrum zainteresowania znajdował się człowiek, życie ziemskie oraz natura. Jest to okres rozwoju teatru i dramatu greckiego, a więc również jedności miejsca, czasu i akcji. Początek Hedonizmu, Epikureizmu i Stoicyzmu, czyli najważniejszych filozofii tamtych czasów.
- Średniowiecze – średniowiecze to najdłuższa nowożytna epoka literacka za najgłówniejsze motywy przyjmująca króla, dworzanina, rycerza oraz ascetę. W tym czasie miał miejsce rozkwit scholastyki oraz takich filozofii, jak Augustynizm, Franciszkanizm, Teocentryzm i Tomizm.
- Renesans – inaczej odrodzenie; epoka stawiająca w centrum człowieka i jego sprawy. W tym czasie miał miejsce rozkwit malarstwa, architektury, literatury i sztuki kulinarnej; powstał kodeks sztuk zakazanych. W renesansie rozwinęła się literatura sowizdrzalska oraz Humanizm i Reformacja.
- Barok – epokę charakteryzowała religijność i egzystencjalny niepokój; w tym czasie powstawały pamiętniki. Podczas baroku rozpoczął się także Konceptyzm, Kontrreformacja, Marinizm, Mistycyzm i Sarmatyzm.
- Oświecenie – rozwój nauki, idei liberalizmu, empiryzmu, sensualizmu, racjonalizmu, wolności myśli, ateizmu oraz deizmu. Umysł ludzki to tabula rasa; początek Klasycyzmu i Rokoko.
- Romantyzm – podczas romantyzmu główną rolę grały emocje, wiara, uczucia, wrażliwość duchowa i ludzka egzystencja. Rozwinął się Idealizm, Intuicjonizm, Irracjonalizm , Mesjanizm, Mistycyzm, Byronizm, Orientalizm, Prometeizm, Symbolizm, Gotycyzm i Ludowość.
- Pozytywizm – wiara w postęp nauki, praca u podstaw, rozwój teorii społecznych i publicystyki; pojawienie się filozofii Kierkegaarda oraz takich nurtów, jak Organicyzm, Ewolucjonizm, Naturalizm, Realizm, Scjentyzm i Utylitaryzm.
- Młoda Polska – odrzucenie pozytywizmu, zachęta do wyrażania uczuć, pokazywania emocji. W poezji panował charakter nastrojowy, w literaturze pojawiały się motywy realistyczno-naturalistyczne oraz symboliczne i wizyjne. Początek Dekadentyzmu, Bergsonizmu, Neoromantyzmu, Parnasizmu i Secesji.
- Dwudziestolecie Międzywojenne – kult władzy, robotnika, miasta i masy. Rozwój powieści parabolicznej, analiza wewnętrznych stanów psychicznych, abstrakcjonizm, kubizm, ekspresjonizm, kolaż. Początek Behawioryzm, Dadaizmu, Freudyzmu, Futuryzmu, Katastrofizmu, Nadrealizmu i Symultanizmu. W tym czasie pojawili się również Awangardziści.
- Literatura Współczesna – propagowanie jednostki, jej problemów, słabości, dążeń; katastroficzna wizja świata, podkreślanie wartości tradycji. W tym czasie pojawił się Lingwizm, Neoklasycyzm, Socrealizm i Turpizm.
Sprawdź: Jak napisać rozprawkę? Poznaj schemat dobrej rozprawki!
Epoki literackie – przedstawiciele
Każda epoka słynie z wielkich, charakterystycznych artystów, szczególnie pisarzy i malarzy. Warto umieć przyporządkować chociaż po 3-4 nazwiska do konkretnego okresu. Poniżej wszystkie epoki literackie po kolei i ich przedstawiciele:
Antyk – twórcy i ich dzieła
Ajschylos, Platon, Sofokles (Król Edyp, Antygona), Safona, Homer (Odyseja, Iliada), Wergiliusz, Anakreont, Arystofanes, Arystoteles, Owidiusz, Eurypides, Ezop, Horacy, Terencjusz oraz Tyrtajos.
Średniowiecze – autorzy i ich dzieła
Pisarze średniowiecza to m.in. Dante Alighieri (Boska komedia), Franciszek Villon, Gall Anonim (Kronika), Jan Długosz, Św. Augustyn (Wyznania), Św. Franciszek z Asyżu, Św. Tomasz z Akwinu oraz Wincenty Kadłubek.
Zobacz: Stopnie pokrewieństwa, czyli kto jest kim w rodzinie
Renesans – przedstawiciele
Andrzej Frycz-Modrzewski, Fransois Villon, Giovanni Boccaccio, Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Mikołaj Sęp-Szarzyński, Francesco Petrarka, Piotr Skarga i William Szekspir.
Barok – przedstawiciele
Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Szymon Szymonowic, Jan Chryzostom Pasek, Molier, Pierre Corneille, Wacław Potocki, Wespazjan Kochowski, Zbigniew Morsztyn.
Oświecenie – przedstawiciele
Adam Naruszewicz, Daniel Defoe, Franciszek Karpiński, Franciszek Zabłocki, Ignacy Krasiński, Hugo Kołłątaj, Denis Diderot, Jean-Jacques Rousseau, Julian Ursyn Niemcewicz, Wolter.
Zobacz: Zwolnienie z WF (całoroczne lub jednorazowe). Kto może je wystawić? Od września nowe zasady?
Romantyzm – przedstawiciele
Adam Mickiewicz, Aleksander Dumas, Aleksander Fredro, Jacob i Wilhelm Grimm, Aleksander Puszkin, Antoni Malczewski, Cyprian Kamil Norwid, George Byron, Honoriusz Balzac, Walter Scott, Józef Ignacy Kraszewski, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński.
Pozytywizm – przedstawiciele
Adam Asnyk, Bolesław Prus, Edgar Allan Poe, Eliza Orzeszkowa, Emil Zola, Fiodor Dostojewski, Henryk Sienkiewicz, Lew Tołstoj, Maria Konopnicka, Mikołaj Gogol, Stendhal, Wiktor Hugo.
Sprawdź: Formy gramatyczne – określenie formy gramatycznej, przykłady, budowa
Młoda Polska – przedstawiciele
Antoni Czechow, Artur Rimbaud, Henryk Ibsen, Jan Kasprowicz, Gabriela Zapolska, Joseph Conrad, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff, Lew Tołstoj, Stanisław Przybyszewski, Stanisław Wyspiański, Władysław Stanisław Reymont, Oskar Wilde.
Dwudziestolecie Międzywojenne – przedstawiciele
Bolesław Leśmian, Władysław Broniewski, Julian Przyboś, Bruno Schulz, Franz Kafka, James Joyce, Julian Tuwim, Witold Gombrowicz, Konstanty Ildefons Gałczyński, Jan Lechoń, Jarosław Iwaszkiewicz, Maria Dąbrowska, Michaił Bułhakow, Stefan Żeromski, Zofia Nałkowska.
Literatura Współczesna – przedstawiciele
Albert Camus, Andrzej Szczypiorski, Czesław Miłosz, Edward Stachura, Ernest Hemingway, Konstanty Ildefons-Gałczyński, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Gustaw Herling-Grudziński, Hanna Krall, Jan Twardowski, Jerzy Kosiński, Zbigniew Herbert, Sławomir Mrożek, Krzysztof Kamil Baczyński, Miron Białoszewski, Olga Tokarczuk, Ryszard Kapuściński, Stanisław Grochowiak, Tadeusz Różewicz, Witold Gombrowicz, Władimir Nabokow, Jerzy Kosiński, Stanisław Barańczak.
Zobacz: Środki stylistyczne i ich funkcje [podział, rodzaje oraz przykłady środków stylistycznych]
Uczniowie pytają kolejność epok literackich
Okres w historii określany mianem nowożytność liczony jest od schyłku średniowiecza do końca XVIII wieku.
Czas trwania epok literackich: Antyk: IX wiek p.n.e – IV – VI wiek n.e.; średniowiecze: w Europie od 476 do 1492 roku, w Polsce X-XV wiek; renesans (odrodzenie): XV/XVI wiek do końca XVI wieku; barok: XVI/XVII wiek do końca XVII lub połowy XVIII wieku. W Polsce XVII wiek – połowa XVIII wieku; oświecenie: XVII wiek – ostatnie ćwierćwiecze XVIII. W Polsce od 1764 do 1822 roku; romantyzm: druga połowa XVIII wieku – połowa XIX wieku. W Polsce od 1822 do 1863 roku; pozytywizm: połowa XIX wieku – lata 90 XIX wieku. W Polsce od 1863-1890; Młoda Polska: ostatnie dekady XIX wieku (1891) do 1918 roku; Dwudziestolecie Międzywojenne: 1918 – 1939 rok; literatura współczesna: od 1939 roku.
Sienkiewicz tworzył w epoce pozytywizmu.
Okresy literackie to: antyk, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, Dwudziestolecie Międzywojenne, literatura współczesna (z okresem wojny i okupacji).
W sumie 10 (antyk, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, Dwudziestolecie Międzywojenne, literatura współczesna (w tym czasami wyróżnia się: literaturę okresu wojny i okupacji).
Zobacz też:
Przysłowia o wiośnie. Co mówią nam ludowe mądrości?
W tych muzeach nie będziecie się nudzić. Majówka last minute
Co zrobić żeby trampolina nie elektryzowała?
Majówka w szkole 2024. Uczniów szkół średnich czeka wyjątkowo długi weekend. Ile będzie wolnego?
Jedynka na koniec roku 2023/2024. Czy z jedną jedynką można przejść do następnej klasy?
Najlepsze aplikacje edukacyjne dla dzieci w wieku 6-8 lat. TOP 6 polecanych programów do nauki, rozwoju i kreatywnej zabawy
- Rodzice.pl
- Starsze dziecko
- Edukacja i psychologia
- Język polski
- Epoki literackie po kolei. Wszystko, co trzeba wiedzieć, w pigułce!
Dlaczego Jagna nie zaszła w ciążę? Uczniowie zadają polonistom niewygodne pytania po seansie “Chłopów”
Najnowsza ekranizacja “Chłopów” wywołała niemałe poruszenie wśród widzów. Większość ocenia produkcję bardzo pozytywnie. Film przypadł do gustu także młodzieży, która licznie odwiedzała w ostatnim czasie kina, aby lepiej zapoznać się...
Czytaj dalej →Jakie są tryby czasownika w języku polskim? Ich rodzaje i przykłady użycia
“Tryby czasownika” to pojęcie, z którym spotka się każde dziecko podczas lekcji języka polskiego w szkole podstawowej. Wyjaśniamy, czym one dokładnie są i przedstawiamy ich główne rodzaje wraz z przykładami...
Czytaj dalej →Fredrowski osiołek. Jak interpretować wierszyk o osiołku?
Bajka o osiołku autorstwa Aleksandra Fredry to utwór ponadczasowy, którego morał przynosi nam uniwersalne przesłanie. Wiersz często pojawia się na lekcjach języka polskiego i jest dokładnie omawiany przez polonistów. Dokonanie...
Czytaj dalej →Balladyna – test znajomości lektury. Jak dobrze znasz dzieło Słowackiego?
Dramat “Balladyna” to jedno z najważniejszych dzieł epoki polskiego romantyzmu. Inspiracji do stworzenia utworu Juliusz Słowacki poszukiwał prawdopodobnie w legendach i baśniowych dziejach narodu. Chociaż fabuła wydaje się wyjątkowo mroczna...
Czytaj dalej →Dzielenie na sylaby – pierwsze kroki do nauki czytania. Jak wygląda podział na sylaby?
Dzielenie wyrazów na sylaby to jedna z podstawowych umiejętności, którą muszą opanować dzieci przed rozpoczęciem edukacji w szkole podstawowej. Nauka dzielenia rozpoczynana jest już w młodszych grupach przedszkolnych po to,...
Czytaj dalej →Zasady ortograficzne
Język polski nie jest językiem łatwym do nauczenia nawet dla nas – osób posługujących się nim na co dzień, urodzonych w Polsce, uczących się w polskich szkołach. Ilość zasad ortograficznych...
Czytaj dalej →Plan wydarzeń “Świtezianka”. Tę lekturę muszą znać wszyscy ósmoklasiści. O czym opowiada ballada Mickiewicza?
“Świtezianka” to jeden z najbardziej znanych i charakterystycznych utworów Adama Mickiewicza. Ballada zachwyca do tej pory nie tylko kunsztem literackim, ale także niezwykłą, tajemniczą historią. Dziś “Świtezianka” jest jedną z...
Czytaj dalej →Środki stylistyczne i ich funkcje [podział, rodzaje oraz przykłady środków stylistycznych]
Środki stylistyczne wielu osobom mogą kojarzyć się jedynie z interpretacją utworów pisanych wierszem podczas lekcji polskiego. Świadome posługiwanie się językiem wymaga jednak podstawowej znajomości niektórych z nich. Jakie środki stylistyczne...
Czytaj dalej →“Romantyczność” Adam Mickiewicz. O czy opowiada najsłynniejsza ballada? Poznaj najważniejsze informacje
Ballada “Romantyczność” to jeden z najważniejszych utworów Mickiewicza i jednocześnie dzieło, które stało się symbolicznym początkiem polskiego romantyzmu. Uczniowie zapoznają się z nim najczęściej w drugiej klasie szkoły średniej. Aby...
Czytaj dalej →Co to jest forma gramatyczna? Jak ją określić? Sprawdź najważniejsze informacje o przykłady
Polska gramatyka bywa nieraz naprawdę skomplikowana. Rozmaite kategorie fleksyjne, mnóstwo nietypowych terminów i dość trudne zasady sprawiają, że dla wielu uczniów opanowanie zagadnień z tego działu jest naprawdę ogromnym wyzwaniem....
Czytaj dalej →Paweł i Gaweł – jaka jest interpretacja wiersza? Ten znany utwór Fredry niesie uniwersalne przesłanie
“Paweł i Gaweł” gości już od wielu lat i bawi kolejne pokolenia uczniów. Jest to wiersz z gatunku tych, które pamiętamy przez całe życie i często z sentymentem wracamy, a...
Czytaj dalej →Przedstawienie postaci. Jak napisać opis bohatera krok po kroku? Sprawdzone wskazówki
Stworzenie kompletnej i szczegółowej charakterystyki ze wszystkimi elementami to cenna umiejętność, którą uczniowie zdobywają już na początku edukacji w szkole podstawowej. Główną część stanowi zazwyczaj opis osiągnięć i charakteru danego...
Czytaj dalej →Spółgłoski w języku polskim: rodzaje spółgłosek
Podział głosek na samogłoski i spółgłoski to wiedza potrzebna na etapie nauki mówienia małego dziecka. Dzięki niej możemy lepiej śledzić postępy rozwojowe pociechy. A w przypadku ewentualnych trudności z wymową...
Czytaj dalej →Jakie planety odwiedził Mały Książę? Kim byli ich mieszkańcy? Poznaj najważniejsze informacje!
“Mały Książę” to lektura, którą uczniowie poznają w szkole podstawowej. Warto dobrze ją zapamiętać, ponieważ znajduje się w puli książek obowiązkowych do egzaminu ósmoklasisty. Po opowieść autorstwa Antoine᾿a de Saint-Exupéry᾿ego można...
Czytaj dalej →Wiersze dla klasy 3 szkoły podstawowej. Najlepsze propozycje do nauki i na konkurs recytatorski
Wiersze dla dzieci to jak magiczne klucze otwierające drzwi do świata wyobraźni i kreatywności.Konkursy recytatorskie dla dzieci to nie tylko miejsce rywalizacji, lecz przede wszystkim scenariusz dla wyjątkowego spektaklu, gdzie...
Czytaj dalej →Oczepiny – Najciekawsze zabawy oczepinowe
Jako wodzirej na weselach już od kilku lat staram się jak najbardziej zaskakiwać, zabawiać i mobilizować to tańca gości. Staram się cały czas rozbudowywać swoją ofertę i gamę zabaw weselnych....
Czytaj dalej →Winietki
Winietki rozstawione na stołach weselnych ułatwiają gościom zajęcie miejsca. Mogą im towarzyszyć drobne upominki albo zabawne akcenty. Na pewno wielu z was było na weselu, na którym nie było rozplanowanych...
Czytaj dalej →Kobiece ciało po ciąży oczami taty
Po ostatnich dwóch luźniejszych tematach czas przejść do czegoś bardziej poważnego. Pozostaniemy jednak w temacie wagi. Tym razem jednak nie będzie o wadze niemowlaka. Ciąża i poród to ogromna zmiana...
Czytaj dalej →