Lęk separacyjny u niemowląt i starszych dzieci [objawy, ile trwa, jak go leczyć]
Lęk separacyjny to jedna z najczęściej spotykanych dolegliwości natury emocjonalnej u dzieci. Stanowi w istocie normalny etap rozwoju małego człowieka, chociaż może się także okazać bardzo uciążliwa dla jego otoczenia. Jak zatem radzić sobie z objawami takiego lęku u naszej pociechy? Jakie sytuacje powinny nas z kolei zaalarmować, że owa niegroźna faza rozwojowa zaczyna nabierać cech patologicznych?
Co to jest lęk separacyjny?
Występowanie lęku separacyjnego (ang. SAD – separation anxiety disorder) jest u najmłodszych dzieci rzeczą całkowicie naturalną, świadczącą o prawidłowym funkcjonowaniu ich aparatu psychicznego. Polega na silnej obawie przed rozstaniem – choćby chwilowym! – z opiekującą się malcem osobą (przeważnie z matką). W starszym wieku lęk może wzbudzać już nie tylko fizyczna rozłąka, ale nawet sama myśl o niej. Dziecko manifestuje swój niepokój na wiele różnych sposobów, nie zawsze właściwie odczytywanych przez otoczenie.
Skąd się bierze?
Wśród jego przyczyn specjaliści wyróżniają trzy najważniejsze grupy czynników:
- czynniki biologiczne – wiążące się z dziedzicznością. Uczeni są zdania, że na występowanie długotrwałego lęku separacyjnego bardziej narażone są dzieci tych rodziców, którzy sami cierpią z powodu rozmaitych zaburzeń lękowych. Podobną zależność obserwuje się wówczas, gdy rodzic wykazuje objawy choroby psychicznej (np. depresji)
- czynniki psychologiczne – nieumiejętność radzenia sobie z przykrymi emocjami. Psychika malca nie potrafi się uporać z odczuwanym przez niego strachem, co dodatkowo potęguje negatywne doznania i doprowadza do swoistej nadwrażliwości emocjonalnej,
- czynniki środowiskowe – dotyczące najbliższego otoczenia dziecka. Rodziców może cechować postawa nadopiekuńczości, polegająca na przesadnym chronieniu malucha oraz uniemożliwianiu mu samodzielnego odkrywania świata. Z drugiej strony, bywają oni też czasami zbyt słabo obecni w życiu latorośli, co również odbija się niekorzystnie na jej predyspozycjach do odczuwania napięcia emocjonalnego. Dużą rolę odgrywają tu także zdarzenia losowe, np. udział dziecka w wypadku komunikacyjnym. Kilkuletnim szkrabom podobne incydenty mogą nasuwać myśl o nieuniknionej śmierci rodzica, której należy się spodziewać w każdej chwili.
Wszystkie powyższe czynniki zazwyczaj się na siebie nakładają, decydując o ostatecznym kształcie objawów u konkretnego dziecka. Niektóre maluchy przeżywają lęk separacyjny w sposób łagodny i prawie niezauważalny, inne zmagają się z nim całymi latami. Warto w tym miejscu podkreślić, iż omawiany przez nas rodzaj lęku może wystąpić również w wieku dorosłym. Posiada wówczas przeważnie mocno nasilony przebieg, utrudniając dotkniętej nim osobie codzienne funkcjonowanie.
Zobacz też: Zimne poty u dziecka
Lęk separacyjny u niemowlaka
Lęk separacyjny pojawia się najczęściej między 7. a 11. miesiącem życia. W tym okresie maluch zaczyna źle reagować na obecność nieznajomych: unika kontaktu z nimi albo nawet wybucha płaczem, kiedy obca osoba zanadto się do niego zbliży. Pewność siebie odzyskuje jedynie w towarzystwie mamy, zaś każde jej zniknięcie (np. wyjście do pobliskiego sklepu) traktuje jako osobistą katastrofę.
Lęk separacyjny u rocznego dziecka wynika w prostej linii z jego ograniczonego rozumienia świata. Taki brzdąc nie potrafi jeszcze oddzielić własnego “ja” od osoby matki. Kiedy zatem znika ona z pola widzenia, dziecko odbiera to tak, jakby samo nagle przestało istnieć. Takie postrzeganie nosi w psychologii nazwę symbiozy. W wyniku dalszego rozwoju emocjonalnego dochodzi do etapu separacji, kiedy maluch zaczyna rozumieć, że stanowią z mamą dwa odmienne byty. Nie czuje już wówczas potrzeby nieustannego przebywania w jej pobliżu. Obie te fazy rozwojowe oddziela od siebie dłuższy lub krótszy okres, w trakcie którego obserwujemy właśnie dziecięcy lęk separacyjny.
Niepokój niemowlęcia w sytuacji rozłąki z najbliższą mu osobą należy do zjawisk całkowicie naturalnych i przemijających. Trudno jednak zaprzeczyć, że z perspektywy samych opiekunów nagłe wybuchy niezadowolenia malca bywają dość męczące. Tym bardziej, że rodzice nie potrafią tak od razu uchwycić ich przyczyny. Dobrze byłoby więc już zawczasu wiedzieć, jak rozpoznać stan lękowy u swojego szkraba.
Poznaj: Sprawdzone sposoby na bezsenność u niemowlaka
Lęk separacyjny u niemowląt – objawy
W początkowym okresie występowania lęku separacyjnego rodzicom może się wydawać, że zły humor latorośli to tylko chwilowa fanaberia. Warto jednak zwrócić uwagę na szereg konkretnych zachowań, powtarzających się z dużą częstotliwością. Należą do nich przede wszystkim:
- histeryczny płacz podczas każdego odłączenia niemowlęcia od matki,
- kłopoty z zasypianiem (zwłaszcza jeśli ukochana osoba nie znajduje się akurat w pobliżu),
- strach przed nieznajomymi, nieśmiałość, odmowa jakichkolwiek interakcji z obcą osobą,
- utrata apetytu.
Nasilenie konkretnych objawów bywa rozmaite, dorośli nie powinni ich jednak bagatelizować. Same w sobie nie stanowią wprawdzie większego zagrożenia, ale jeśli je całkowicie zignorujemy, mogą się przyczynić do późniejszych problemów natury emocjonalnej u naszej pociechy.
Sprawdź: Na jak długo i w jakim wieku można zostawiać dziecko samo w domu?
Lęk separacyjny – ile trwa?
Powszechnie przyjmuje się, że w swojej najbardziej naturalnej formie lęk separacyjny trwa mniej więcej do 4. roku życia. W tym czasie osoby opiekujące się małym dzieckiem muszą po prostu uzbroić się w cierpliwość oraz – w miarę możliwości – łagodzić wybuchy swojej niespokojnej latorośli.
Po wyjścia dziecka z niemowlęctwa lęk separacyjny daje o sobie znać jeszcze raz: w wieku przedszkolnym. Jest to całkowicie uzasadnione, dochodzi przecież do radykalnej zmiany otoczenia oraz pierwszych kontaktów z grupą rówieśniczą. Zachowania lękowe okazują się tu z reguły krótkotrwałe i przemijają, gdy tylko dziecko zaaklimatyzuje się w nowym środowisku. Gdyby stało się inaczej, możemy zacząć podejrzewać patologiczną formę lęku separacyjnego – a zatem zaburzenie wymagające interwencji specjalisty. W tym wypadku czas trwania problemu jest trudny do określenia. Wiele zależy od uciążliwości symptomów, ogólnego stanu zdrowia malucha oraz sytuacji bytowej całej jego rodziny.
Zobacz również: Gdy dziecko wymiotuje… Co na wymioty u dziecka?
Lęk separacyjny u 2-latka
W swojej zwykłej postaci lęk separacyjny przebiega u wszystkich dzieci podobnie – zbliżone objawy dostrzeżemy zarówno u niemowlaka, jak i u 2-latka czy 3-latka. Problem powinien także stosunkowo szybko zniknąć, zwłaszcza jeśli rodzice wypracują odpowiednie techniki pracy z lamentującym berbeciem. Dzięki temu lęk separacyjny może się paradoksalnie przyczynić do zacieśnienia rodzinnych więzów.
Kolejnym wyzwaniem okazuje się jednak lęk separacyjny u niemowląt w nocy. Wymaga on od rodzica sporej cierpliwości, gdyż płaczące dziecko powinno otrzymać czułość i pocieszenie. Warto przy okazji zadbać o higienę snu malucha: zapewnić odpowiednią temperaturę pomieszczenia oraz wyeliminować potencjalne źródła hałasu. Wszystko to pomoże zapobiec wybudzaniu się i napadom nocnych lęków.
Sprawdź: Jak nauczyć dziecko mówić?
Jak leczyć lęk separacyjny u dzieci?
Chociaż lęk separacyjny uchodzi za zjawisko naturalne, istnieją oczywiście sposoby jego łagodzenia. Opiekunowie dziecka powinni uzgodnić między sobą konkretną strategię postępowania, mającą na celu oswojenie malca z trudnymi emocjami. Warto się tego podjąć od samego początku życia brzdąca, pozostawiając go pod opieką różnych osób (a nie tylko matki). Ale uwaga: liczba opiekunów nie powinna być zbyt duża!
Kolejna metoda to wypracowanie codziennych rytuałów pożegnań: najpierw z wychodzącym do pracy tatą, a później z obojgiem rodziców. Mama małego dziecka nie powinna nadmiernie przeciągać momentu rozstania; zamiast tego warto po prostu przytulić szkraba i wyjaśnić mu, że niedługo znów się zobaczymy.
W przypadku zaburzeń lękowych u starszych dzieci (a także u dorosłych) konieczna może się okazać psychoterapia w nurcie poznawczym bądź poznawczo-behawioralnym. Sporadycznie stosuje się też kurację lekami przeciwdepresyjnymi (głównie z grupy SSRI), które skutecznie niwelują uporczywy lęk separacyjny.
Sprawdź: Dlaczego dziecko nie przybiera na wadze?
Rodzice pytają:
Rodzice powinni stopniowo oswajać dziecko z sytuacjami rozstania – np. poprzez codzienne rytuały wykonywane przed wyjściem do pracy. W przypadku nasilających się problemów warto skorzystać z pomocy psychoterapeutycznej.
Ten rodzaj lęku pojawia się zwykle między 7. a 11. miesiącem życia, ustępuje zaś po osiągnięciu przez malca wieku 4 lat. Dłuższe istnienie problemu posiada już charakter zaburzenia emocjonalnego.
Zobacz też:
Przysłowia o wiośnie. Co mówią nam ludowe mądrości?
W tych muzeach nie będziecie się nudzić. Majówka last minute
Co zrobić żeby trampolina nie elektryzowała?
Majówka w szkole 2024. Uczniów szkół średnich czeka wyjątkowo długi weekend. Ile będzie wolnego?
Jedynka na koniec roku 2023/2024. Czy z jedną jedynką można przejść do następnej klasy?
Najlepsze aplikacje edukacyjne dla dzieci w wieku 6-8 lat. TOP 6 polecanych programów do nauki, rozwoju i kreatywnej zabawy
- Rodzice.pl
- Niemowlę
- Zdrowie niemowlaka
- Lęk separacyjny u niemowląt i starszych dzieci [objawy, ile trwa, jak go leczyć]
Jak nie zarazić niemowlaka przeziębieniem?
Jak skutecznie podnieść odporność niemowlaka i ochronić go przed sezonowymi chorobami? Masz już dość ciągłego lęku przed grasującymi w powietrzu zarazkami i zastanawiasz się, jak uchronić niemowlaka przed przeziębieniem, nawet...
Czytaj dalej →Badanie CRP u dzieci: Norma oraz przyczyny podwyższonego CRP
Co to jest CRP i kiedy wykonuje się badanie lub test na CRP? Jakie są normy stężenia CRP u dzieci oraz o czym świadczy podwyższony wynik? Sprawdź! Białko C-reaktywne (CRP)...
Czytaj dalej →Biała kupka u dziecka, czyli jak nie dać się zwariować “doktorowi Google”?
Wybacz, ale jeśli masz jakiekolwiek doświadczenie z niemowlakiem to wiesz, że jego życie przebiega mniej więcej według schematu: kupka, jedzenie, spanie. Ciężko więc uniknąć tematu kupkowego i o nim dziś trochę...
Czytaj dalej →Zaburzenia integracji sensorycznej (SI)- [objawy, przyczyny i ćwiczenia]
Zaburzenia integracji sensorycznej, inaczej zaburzenia si, występują w momencie, gdy układ nerwowy organizuje bodźce zmysłowe w sposób nieodpowiedni, niewłaściwy. Tego rodzaju dysfunkcje mogą obejmować systemy węchowe, wzrokowe, słuchowe, czuciowe, smakowe,...
Czytaj dalej →Jak inhalować małe dziecko?
Domowe sposoby na zwalczanie przeziębień i chorób cieszą się nadal dużą popularnością. Nierzadko pomagają uniknąć antybiotyku i skutecznie pomagają pozbyć się męczących dolegliwości. W przypadku chorób górnych dróg oddechowych niezastąpione są...
Czytaj dalej →Mastka
Mastka jest naturalną wydzieliną, która zbiera się na końcu penisa. Towarzyszy mężczyznom od urodzenia, a w pierwszych miesiącach życia pełni ważną funkcję ochronną. Skąd się bierze i czy należy ją...
Czytaj dalej →9 miesięczne dziecko nie ma zębów. Czy opóźnione ząbkowanie to powód do niepokoju?
Ząbkowanie to mocno wyczekiwany przez wszystkich rodziców moment, a jednocześnie prawdopodobnie jedno z najbardziej wymagających wyzwań rodzicielstwa na tak wczesnym etapie. Gdy jednak mijają kolejne miesiące, a pierwsze ząbkowanie wciąż...
Czytaj dalej →Największy wróg malucha, który czai się pod jego łóżkiem…
Kurz w naszych mieszkania i domach to mieszanina wszystkiego, co w jakikolwiek sposób do tego domu wnosimy lub co wnika do niego z powietrza – mówi Mariusz Ozga, lekarz rodzinny...
Czytaj dalej →Zespół Downa [przyczyny, objawy i rehabilitacja]
Zespół Downa jest chorobą genetyczną, która objawia się pewnym stopniem niepełnosprawności fizycznej oraz intelektualnej. Osoby dotknięte zespołem Downa posiadają zestaw charakterystycznych cech fizycznych. Są również bardziej narażone na wystąpienie wielu...
Czytaj dalej →Żółta skóra na stopach lub dłoniach u dziecka
Zażółcenie skóry jest najczęściej spowodowane nadprodukcją lub zatrzymaniem bilirubiny w organizmie. To objaw chorobowy, powszechnie nazywany żółtaczką. Inną przyczyną zażółcenia wewnętrznej strony stóp i dłoni może być nadmierne spożywanie dyni...
Czytaj dalej →Trójkąt siniczy u dziecka – czy to powód do niepokoju?
Trójkąt siniczy to zasinienie obejmujące okolice ust i nosa dziecka. Często zdarza się u noworodków oraz niemowląt i zazwyczaj nie świadczy o niczym niepokojącym. Jeżeli jednak utrzymuje się dłużej niż...
Czytaj dalej →Gdy dziecko wymiotuje… Co na wymioty u dziecka?
Wymioty u dzieci i niemowląt występują znacznie częściej niż u osób dorosłych. Nie zawsze wiążą się z czymś poważnym. Dowiedz się w jaki sposób pomóc maluchowi, co podać dziecku przy...
Czytaj dalej →Kandydoza [przyczyny, objawy, leczenie]
Kandydoza, inaczej drożdżyca, to choroba powodowana przez drożdżaki z rodzaju Candida. Szacuje się, że około 21% Polaków cierpi na jedną z odmian kandydozy, a niemal każdy człowiek w swoim życiu...
Czytaj dalej →Rola flory bakteryjnej u niemowląt i małych dzieci
W małym brzuszku kryje się ogromna ilość pożytecznych bakterii niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Flora jelit dziecka musi jednak zostać prawidłowo ukształtowana, aby właściwie spełniać swoją rolę. Poród – moment...
Czytaj dalej →Zielona kupka u niemowlaka: co kolor stolca mówi o zdrowiu Twojego dziecka?
Zielone kupki u niemowlaka często wywołują niepokój u świeżo upieczonych rodziców. Tymczasem najczęściej nie świadczą one o nieprawidłowościach w funkcjonowaniu układu pokarmowego i nie są symptomami poważnych chorób. W niektórych...
Czytaj dalej →Ile mleka dla noworodka?
Jaką ilość pokarmu potrzebuje niemowlak? Jeśli czytałeś/aś mój pierwszy wpis na blogu o białej kupce to wiesz, że mieliśmy na początku delikatne problemy z karmieniem Zuzi. Od głodówki po obżarstwo...
Czytaj dalej →Gry mojej młodości: Państwa Miasta, Statki i nie tylko
Podobno jestem z pokolenia, które jako ostatnie pamięta czasy “przed internetem”. No cóż: starość nie radość 🙂 Mimo wielu zalet jakie niesie ze sobą WWW, z sentymentem wracam myślami do...
Czytaj dalej →Piosenki dla rodziców
Pary Młode organizujące wesele prawie zawsze chcą podczas przyjęcia podziękować swoim rodzicom za trud włożony w wychowanie oraz pomoc w przygotowaniu przyjęcia. Podczas podziękowania dla rodziców najczęściej wręczane są upominki...
Czytaj dalej →